Samael - anioł śmierci

 

Samael a dokładniej Sammāʾēl (hebr. סמאל) jest archaniołem w tradycji talmudycznej i post-talmudycznej, postacią, która występuje w roli oskarżyciela (Ha-Satan), uwodziciela i niszczyciela (Mashhit). Jego imię oznacza "Jad Boga" i jak wynika m.in. z Targumy Jerozolimskiej jest on identyczny z Aniołem Śmierci. Możliwe jednak, że jego imię pochodzi od syryjskiego boga Shemala. Pierwszy raz wspomina się o nim w okresie Drugiej Świątyni Jerozolimskiej (516r p.n.e. - 70r n.e.).

Wedle tradycji żydowskiej jest on "przywódcą szatanów", mniej więcej w tym sensie co "książe demonów" wspomniany w Ewangelii Mateusza 9:34, lecz z drugiej strony jest też "wielkim księciem w niebie", który rządzi aniołami i mocami. W "Exodus Rabbah" Samael jest przedstawiony jako oskarżyciel na niebiańskim dworze i kuszący do grzechu, podczas gdy Michał broni działań Izraela. Tutaj Samael jest utożsamiany z Szatanem i podczas gdy określenie "Szatan" opisuje jego funkcję jako "oskarżyciela", określenie Samael jest uważane za jego imię. Pełni także rolę Anioła Śmierci, kiedy przybywa, by zabrać duszę Mojżesza. Tytuł "Szatan" ma również zastosowanie do niego w midrasz Pirke De-Rabbi Eliezer, gdzie jest on przywódcą upadłych aniołów. Zgodnie z tekstem, Samael sprzeciwiał się stworzeniu Adama i zstąpił na Ziemię, aby skusić go do zła. Jako wąż, przekonuje Ewę do zjedzenia zakazanego owocu. Midrasz ujawnia także, że Samael spłodził z Ewą Kaina. Kilka źródeł, takich jak "Yalkut Shimoni", opisuje go również jako anioła, który zmagał się z Jakubem.

W żydowskich Świętych Księgach Kabały, Samael, określany jest jako "surowość Boga" i jest uznawany za piątego archanioła świata – wykonawcę wyroków śmierci wydanych przez Boga. Chociaż zarówno Samael, jak i Lilith są głównymi demonami, we wczesnych tradycjach żydowskich, nie wydają się sparowani aż do drugiej połowy XIII wieku, kiedy zostają zestawione razem. Lilith jest tu demonem stworzonym wraz z Adamem, pierwotnie stworzonym do roli Ewy, która następnie staje się oblubienicą Samaela. Wraz z nią Samael stworzył wiele demonicznych dzieci, w tym syna Asmodeusza nazywanego "Mieczem Samaela". Encyklopedia żydowska z 1906r tak opisuje historię Samaela:

"Złą naturę Samaela można zilustrować wieloma przykładami. On i jego demoniczna armia zstąpili z nieba, aby uwieść pierwszą parę ludzi i w tym celu zasadził winorośl, zakazane drzewo rajskie. On sam był wężem, którego formę po prostu przybrał i był jednym z przywódców aniołów, którzy poślubili córki ludzkie, w ten sposób częściowo odpowiadając za upadek aniołów. Jego byłą żoną była Lilith. Starał się przekonać Abrahama, aby nie ofiarował Izaaka, i nie spełniając swojego celu, spowodował śmierć Sary, przekazując jej wiadomość o ofierze. Walczył z Jakubem, a także brał udział w romansie Tamar. Wniósł oskarżenia przeciwko Izraelitom, gdy Bóg miał ich wyprowadzić z Egiptu i cieszył się ze śmierci Mojżesza ponieważ ten ostatni przyniósł Tory. Wchodząc do króla Manassesa, Samael spowodował męczeństwo proroka Izajasza i uważał się za zwycięzcę nad Michałem, kiedy Bóg zdecydował, że dziesięciu pobożnych uczonych za panowania Hadriana musi ponieść śmierć. Jednak w Dniu Pojednania Izrael nie boi się go."

W pracy kabalistycznej "Traktat o lewej emancypacji" Samael jest częścią drzewa Qliphoth, księciem wszystkich demonów i partnerem Lilith. Mówi się, że oboje są równoległymi Adamem i Ewą, będąc emanującymi razem z Tronu Chwały jako odpowiednik. Według traktatu Bóg wykastrował Samaela, aby nie napełniał świata ich demonicznym potomstwem, dlatego właśnie Lilith miałaby dążyć do rozpusty z ludźmi.

W Zohar (Księga Blasku), jednym z głównych dzieł Kabały, Samael jest opisany jako przywódca boskich sił zniszczenia, będący częścią drzewa Qliphoth i ponownie wymieniony jako "jeździec węża" [ang. "serpent's rider" - nie bardzo wiedziałem jak to inaczej przetłumaczyć] i jako partner Eisheth Zenunim, Na'amah i Agrat bat Mahlat (wszystkie trzy są "aniołami" świętej prostytucji). Warto zwrócić uwagę na to, że ta sama praca nazywa go później Azazel. W "Objawieniu Mojżesza" (Gedulata Moshe) o Samaelu czytamy natomiast następująco:

"W siódmym niebie był inny anioł, różniący się wyglądem od wszystkich innych i przerażający. Jego wzrost był tak wielki, że pokonanie równej odległości zajęłoby mu pięćset lat, a od czubka głowy do podeszew stóp miał wpojone oczy. „Ten”, powiedział Metatron, zwracając się do Mojżesza, „to Samael, który odbiera duszę człowiekowi”. „Dokąd on teraz idzie?” zapytał Mojżesz, a Metatron odpowiedział: „Aby pobłogosławić duszę Hioba pobożnego”. Następnie Mojżesz modlił się do Boga w tych słowach: „Niech to będzie Twoja wola, mój Bóg i Bóg moich ojców, aby nie wpaść w ręce tego anioła”."

...w tym miejscu warto zwrócić uwagę na przedstawienie Samaela jako tego, który odbiera człowiekowi duszę, co jest w zasadzie dokładnie tym co powinien czynić Anioł Śmierci - zabija tj. "odbiera człowiekowi duszę". Jest jednak również idealną podstawą do nadużyć takich jak "Szatan kradnący duszę na potępienie" i innych w tym kierunku.

Przez żydów Samael był uważany za zasadę zła, która sprowadziła na Izrael i Judę każde nieszczęście, jakie ich spotkało. Przeciwnikiem Samaela był archanioł Michał, który reprezentował dobroczynną zasadę i często wchodził z nim w konflikt. Podczas Sądu Bożego, Samael występuje jako "oskarżyciel" i jeden z Aniołów Sądu, naprzeciw archaniołowi Michałowi, który pełni rolę obrońcy.

Literatura żydowska utożsamia Samaela z Szatanem, który był pierwotnie aspektem Boga i znajdował się wśród 72 tajemnych imion Boga jako Sa'el, lecz kiedy siła Din (sefira zwana surowością Boga), stała się niezależna i śmierć ("Maveth") stała się częścią życia, Sa'el został Samaelem, aniołem śmierci.

Samael postrzegany jest również jako "anioł zniszczenia", który został wysyłany przez Yahweh przy kilku okazjach, by zabić Izraelitów. W 2 Księdze Samuela 24:15 zabija mieszkańców Jerozolimy a w 1 Księdze Kronik 21:15 Dawid widzi tego samego "Anioła Pańskiego", który stoi "między ziemią a niebem, z wyciągniętym mieczem w ręku wyciągniętym przeciwko Jeruzalem". Później w 2 Księdze Królewskiej 19:35 zabija 185tys mężczyzn asyryjskiej armii.

Spojrzenie na Samaela jest trochę inne w gnostycyzmie. W Apokryfie Jana "O pochodzeniu świata i hipostazie archontów" znalezionym w bibliotece Nag Hammadi, Samael jest jednym z trzech imion Demiurga, którego inne imiona to Yaldabaoth i Saklas. Po tym, jak Yaldabaoth twierdzi, że jest jedyną boskością, dochodzi głos Sophii, nazywając go Samael z powodu jego ignorancji. Jego imię zostaje tu wyjaśnione jako "ślepy bóg" i mówi się, że Archony (coś jak "gnostyckie demony"), które mu podlegają też są ślepe. To odzwierciedla cechy chrześcijańskiego diabła, czyniąc ludzi ślepymi, podobnie jak diabeł w 2 Liście do Koryntian 4. Również tu Samael jest "pierwszym grzesznikiem", a Pierwszy List Jana nazywa diabła "grzesznikiem od samego początku". Te cechy w połączeniu z jego przechwalaniem łączą żydowskiego boga z diabłem. Jego wygląd przypomina węża o twarzy lwa i chociaż gnostycy i żydzi pierwotnie używali tego samego źródła, oba przedstawienia Samaela rozwijały się niezależnie.

Na zakończenie cytat z dzieła "Hebrajskie i talmudyczne fragmenty ewangelii św. Mateusza i św. Marka". Tom 12, str. 369 (https://books.google.co.uk/books?id=LHlPAAAAcAAJ&pg=PA369&fbclid=IwAR3RzJ_sdVWenRnd2kjjEpneCCJoRwWtG4os7znRqOcN2IzCvdfrY2yk9Hk):

"Książe tego świata jest aniołem, w którego rękach spoczywa cały świat. Któż to powinien być, mówią mistrzowie: Gdy prawo zostało dostarczone, Bóg przyprowadził anioła śmierci, mówiąc do niego „Cały świat jest w twojej mocy, poza tym narodem [Izraelitami], który wybrałem dla siebie. (...) Od teraz imię anioła śmierci pomiędzy nimi będzie Samael”.

PS. Kwestię zestawienia wyrażeń Lucyfer oraz Szatan i samego buntu, do których czyni się dzisiaj częste nawiązania postaram się rozjaśnić w kolejnym poście pt. "Mity żydowskie", który wrzucę za najdalej kilka godzin. Adnotacja: oryginalny artykuł został napisany przeze mnie w dniu 13 maja 2020r i wszelkie jego kopie również są mojego autorstwa.